Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanan “Meslek Birliklerine Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik” 7 Kasım 2020’de Resmi Gazete’de yayımlandı. Yönetmeliğin amacı, fikir ve sanat eseri sahiplerinin, bağlantılı hak sahiplerinin ve diğer mali hak sahiplerinin meslek birliğine üye olmak için meslek birliğine verecekleri yetki belgesinin usul ve esaslarını düzenlemektir.
Yönetmelik, hak sahiplerinin meslek birliklerine verecekleri yetki belgelerinin şekli ve içeriği ile yetki belgeleri çerçevesinde hak sahipleri ile meslek birliklerinin karşılıklı hak ve yükümlülüklerini kapsamaktadır.
Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik bazı maddelerinde yürürlükten kaldırılan eski yönetmelik maddelerini tekrar ederken, bazı maddeleriyle de yenilikler getirmiştir.
Mülga Yetki Belgesi Yönetmeliğinin 3’üncü maddesinde sadece eser sahibi ve mali hak sahibi gerçek ve tüzel eserler üzerindeki mali haklarının takibi, telif ücretlerinin tahsili ve bu ücretlerin dağıtımı, meslek birliği tarafından yapılacağı düzenlemiş iken, Yürürlüğe giren Yetki Belgesi Yönetmeliğinin 5’inci maddesinde bu düzenlemeden farklı olarak meslek birliklerinin yetki belgesine konu hakları tam ruhsat şeklinde kullanma yetkisine sahip olacağı ve bu hakların idaresi ve takibi, telif ücretlerinin tahsili ve dağıtımı konularında münhasıran yetkili olacağı düzenlemesi getirilmiştir. Yönetmeliğin bu düzenlemesi sonucunda, münhasıran yetki belgesi veren hak sahiplerinin, tek başına hak takibini yapamayacakları manası çıkmaktadır.
İkinci ama kanaatimizce en önemli değişiklik, Mülga Yetki Belgesi Yönetmeliğinin 3’üncü maddesinde yer alan “Yetki belgesi ile verilen bu haklar, mali hak sahibinin yetki belgesinde belirttiği eserler için geçerlidir. Meslek birliği, yetki belgesi vermiş üyelerin temsilcisi durumundadır.” şeklindeki hükmün çıkmış olmasıdır. Öncelikle Yeni Yetki Belgesi Yönetmeliğinin 5. maddesinde yetki belgesi verilmesiyle birlikte yetki belgesine konu hakların tam ruhsat şeklinde kullanma yetkisine meslek birliklerinin sahip olacağı, meslek birliklerinin bu hakların idaresi ve takibi telif ücretleri tahsili ve dağıtımı konusunda “münhasıran” yetkili oldukları düzenlenmiştir. Meslek birliklerine hak takibi konusunda verilen münhasır yetki, hak yönetimi sürecinde meslek birliklerinin hak takibi konusunda daha da güçlü bir rol oynamasını sağlayacaktır.
Yönetmeliğin 5’inci maddesinin 3’üncü fıkrasında eser sahipleri meslek birliklerini ilgilendiren bir düzenleme yer almaktadır. Yönetmeliğin 5’nci maddesinin 3’üncü fıkrasıyla meslek birliklerinin aynı amaçlı kurum ve kuruluşlarla –bununla bahsedilen yurtdışındaki kuruluşlarla ilgili- daha çok yaptıkları karşılıklı temsilcilik sözleşmelerinin yetki belgesi niteliğinde olduğu belirtilmektedir. Yeni Yetki Belgesi Yönetmeliğine Bakanlık tarafından yapılan bu ekleme ile daha önce birçok yargı kararına konu olduğu üzere, eser sahibi meslek birliklerinin şikayet dosyalarına sundukları karşılıklı temsilcilik sözleşmelerinin bahse konu meslek birlikleri açısından hak sahipliğini ispat etmeye yeterli belgeler olarak kabul edilmemesinin uygulamada ortaya çıkardığı sorunların çözüme kavuşturulmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır. Ancak bu ekleme bazı sorunları içinde barındırmaktadır. Zira Yönetmelikte karşılıklı temsilcilik sözleşmelerinin yetki belgesi niteliğinde olduğunun belirtilmesi, karşılıklı temsilcilik sözleşmelerinin, Yönetmelikte yetki belgelerinin düzenlenmesi bakımından yerli hak sahiplerinden yerine getirilmeleri beklenen koşullara tabi olmaları sonucunu doğurabilir. Bu ise, eser sahibi meslek birliklerinin yargı mercileri ve uygulamada karşılıklı temsilcilik sözleşmeleri bakımından daha önce yaşadığı sorunlarının benzerleri ile muhatap olmaya devam etmelerine yol açabilir.
Yeni Yetki belgesi Yönetmeliğinin 6’ncı maddesinin a bendinde “Yetki belgesine konu mali haklarının kullanım yetkisini en az beş yıl süre ile münhasıran meslek birliğine devredileceği ve yetki belgesindeki sürenin sona ermesinden bir yıl önce noter aracılığıyla aksi yönde bildirim yapılmadığı takdirde bir defaya mahsus olmak üzere yetki süresinin aynı süre için uzatılmış sayılacağını,” belirtilmiştir. Bu madde önceki yönetmelikte de mevcut olan bir düzenlemedir. Ancak yeni Yetki Belgesi Yönetmeliğinde “münhasıran meslek birliğine devretmeyi” ibaresi kullanılmış olup, bu ibare ile hakların münhasıran meslek birliklerine devredileceği açıklığa kavuşturulmuştur. Mülga Yönetmelikte var olan bu düzenlemenin münhasıran devir ibaresi eklenerek muhafaza edilmiş olması meslek birliklerinin hak takibi için olumludur. Hakların yetki belgesiyle devir edilmesi sonrası bir defaya mahsus olmak üzere yetki süresinin aynı süre için uzatılmış sayılacağı düzenlenmiştir. Kanaatimizce, bu tür bir düzenleme yerine, hak sahiplerinin verecekleri yetki belgelerinin noter aracılığıyla fesih bildirimi yapılana kadar süre kısıtlaması olmaksızın geçerli olacağı şeklinde bir düzenleme yapılması, meslek birlikleri ve üye hak sahipleri bakımından çok daha yerinde bir düzenleme olurdu. Zira çoğunlukla meslek birliği üyeleri, meslek birliklerine üye olurken bu ilişkinin süreklilik arz etmesini amaçlamaktadır. Yetki belgelerinin bir defaya mahsus uzatılmasına imkân verilmesi, üyelerin her 10 yılda bir tekrar notere gidip aynı işlemleri yapmasını gerektirmekte ve bu durum sebepsiz maliyet ve zaman kaybına sebep olmaktadır.
Daha önceki yönetmelikte de bulunan “Meslek birliğinin, yetki belgesine konu hakları kullanmak isteyen gerçek ve tüzel kişilere kendisine bildirmeksizin kullanım izni vermeye yetkili olduğu” şeklindeki hüküm, yeni yönetmelik düzenlemesinde de yer almaktadır.
Yeni Yetki Belgesi Yönetmeliğinin 7’nci maddenin ilk fıkrasında, “Meslek birliği; hak sahiplerince verilecek yetki belgesine konu hakları kendi adına kullanmaya, üçüncü kişilere kullandırmaya, kullanmaktan men etmeye, kullanımlar karşılığında ödenen ücreti teslim almaya, bu hakların takibi ve tahsili için her türlü kazai, idari ve icrai yollara müracaat etmeye ve takip etmeye yetkili ve yükümlüdür.” hükmü ve 7’nci maddenin 2’nci fıkrasında “Meslek birliğinden eser ve bağlantılı hak konularının kullanım iznini alanlar, yalnız meslek birliği ile anlaşmak suretiyle bu izni başkasına verebilirler.” şeklindeki Mülga Yönetmelikte de bulunan hükme yer verilmiş olması, meslek birliklerinin hak takibi süreci için olumludur.
Yeni Yetki Belgesi Yönetmeliğinin 7’nci maddenin 3’üncü fıkrasında hak sahibinin ölümü halinde bu hakların mirasçılara geçeceği ve bu hakların takibinin nasıl gerçekleşeceği, telif ücretlerinin ne şekilde tahsil edileceği şartlara bağlanmıştır. Bu madde, meslek birliklerini mali olarak koruyan bir hüküm olması nedeniyle isabetlidir. Burada Mülga Yönetmelikte, “Eser sahibinin ölümü halinde, veraset kanuni yollarla ispat edilinceye ve vekil belirleninceye kadar meslek birliği ödeme yapmak mecburiyetinde değildir.” hükmü yer almaktaydı. Yeni düzenlemede “Hak sahibinin ölümü halinde yetki belgesi kanuni mirasçılarla devam ettirilir. Veraset kanuni yollarla ispat edilinceye ve birden fazla mirasçı bulunması durumunda içlerinden birisi vekil olarak belirleninceye kadar ödenmesi gereken tutar meslek birliğince muhafaza edilir.“ hükmü getirilerek mirasçılar arasından biri vekil belirlenene kadar hak sahibi için ödenmesi gerekli tutarların meslek birliği bünyesinde muhafaza edilmesi öngörülmüştür.
Yeni Yetki Belgesi Yönetmeliğin 9’uncu maddesinde, hak sahiplerinin, en geç altı ay öncesinden noter aracılığıyla bildirmek kaydıyla yetki belgesini feshedebileceği, üyenin bildirimi üzerine veya herhangi bir diğer sebeple yetki belgesinin feshi halinde; meslek birliklerinin, feshin ancak takvim yılı sonunda yürürlüğe gireceğine karar verebileceği belirtilmiştir. Bu düzenlemeye göre, fesih dahi olsa en az bir takvim yılı boyunca mali haklar meslek birliği tarafından takip edilebilecek, yaptığı sözleşmelere konu edebilecektir.
Geçiş hükümlerinde Yeni Yetki Belgesi Yönetmeliğinin yürürlüğe girdiği 1 Ocak 2021 tarihi itibarıyla meslek birliğine yetki belgesi vermemiş meslek birliği üyeleri, Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren en geç altı ay içinde Yeni Yetki Belgesi Yönetmeliğine uygun bir yetki belgesi vermesi gerektiği düzenlenmiştir.
Mevcut yetki belgelerinin de süreleri dolmamış olsa dahi 1 Ocak 2023 tarihine kadar yenilenmesi öngörülmüştür. Bu hüküm, meslek birliklerinin mevcut üyeleri bakımından ek külfet getirecek niteliktedir ama iki buçuk ila üç yıla yakın zaman ön görüldüğü için bu konuda meslek birlikleri tarafından gerekli çalışmalar yapılabilecektir.
Eski “Fikir Ve Sanat Eseri Sahiplerinin Verecekleri Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik” için tıklayınız.
Yeni “Meslek Birliklerine Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik” için tıklayınız.
Av. Yetkin Yokuşoğlu (LLM) & Av. Didar Karataş