Zorlu bir pandemi sürecinin ardından 1 Temmuz’da gerçekleşen açılmalar sonrasında başlayan canlı sektörün yeniden hayata geçmesi ardından canlı sektörün pandemiden nasıl etkilendiği, açılmalarla birlikte nasıl bir süreç beklendiği, geleceğe dair yeniliklerin neler olabileceğine dair sorularımızı bu kez İKSV’den İstanbul Caz Festivali Direktörü Harun İzer’e yönelttik.
Müzik Analiz: Zorlu bir pandemi süreci geçirdik ve en çok etkilenen sektörlerin başında canlı müzik sektörü geliyordu. Öncelikle sizin açınızdan bu dönem nasıl geçti? Süreçte sizi en çok zorlayan konu ne idi?
Harun İzer: Gerçekten çok zor bir dönemdi, özellikle festivaller açısından durmadan yeni planlar yapmak ve mevcut programları değiştirmeye çalışmak büyük sıkıntılar yarattı. Aslında en büyük sorun belirsizlikti diyebilirim. Ayrıca sanatçılar için konser imkânlarının neredeyse tamamen kesilmesi bütün sektör için çok önemli br problem oldu. Yine de bu dönemde sponsorlarımızın desteği bizim için gerçekten en büyük kurtarıcıydı. Başta 24 yıldır sponsorumuz olan Garanti BBVA ve uzun yıllardır festivali destekleyen Kültür ve Turizm Bakanlığı’na da buradan tekrar bir teşekkür etmek isterim.
Müzik Analiz: Pandemi öncesine göre ne kadarlık bir düşüş gerçekleşti?
Harun İzer: Kapasitelerimiz pandemi öncesine göre kimi yerde yarı yarıya, kimi mekanlarda da üçte bir oranında düştü.
Müzik Analiz: Pek çok ülkede pandemi döneminde canlı etkinliklere ilişkin araştırmalar ve deneme konserleri gerçekleştirildi. İKSV’nin böyle girişimleri oldu mu?
Harun İzer: Bildiğim kadarıyla Türkiye’de böyle çalışmalar yapılmadı. Tabii Avrupa’da yapılanlar da oradaki resmi kurumlar ve üniversitelerin desteği ile düzenlenen çalışmalardı, dolayısıyla bizim kendi başımıza böyle bir girişimde bulunmamız ne mümkün ne de anlamlı olurdu.
Müzik Analiz: Geçtiğimiz yıl kısa bir dönem için yeniden açılmalar söz konusu oldu ve park et seyret gibi mesafeli bazı konserler başlatıldı. Siz de bu dönem için herhangi bir etkinlik gerçekleştirdiniz mi? Nasıl sonuçlandı, bilet satışları ve izleyici sayıları ne düzeydeydi?
Harun İzer: Biz de geçtiğimiz yıl festivalimizi Eylül ayına aldık. 27. İstanbul Caz Festivali 2-14 Eylül 2020 tarihleri arasında gerçekleşmek üzere planlandı – ancak kısıtlamalar dolayısıyla festivali 12 Eylül’deki konseri ile bitirmek zorunda kaldık. Ayrıca 2-12 Eylül tarihlerinde konser mekânlarına gidemeyen müzikseverler için tüm konserler 3 Ekim-3 Kasım arasında İKSV’nin çevrimiçi platformu online.iksv.org adresinden de yayımlandı. Aslında pandeminin içinden geçtiğimiz bir dönemde gerçekleşen bu konserlere hem fiziksel olarak hem de dijitalde yoğun bir ilgi oldu. Konserleri toplam 26.500’e yakın kişi izledi.
Fotoğraf: İKSV
Müzik Analiz: Konser takipçilerine yönelik bir araştırmanız oldu mu? Konser takipçileri yeniden konserlere gitmeye hevesli mi? Pandemi öncesi düzeylere ne kadar sürede erişilebileceğinizi düşünüyorsunuz?
Harun İzer: Çeşitli araştırmalarla seyircinin konserlere ve etkinliklere katılımı yönündeki tercihlerini ve hislerini anlamaya çalışıyoruz. Çok net olarak gördüğümüz bir şey var ki, seyirciler sağlık tedbirlerinin doğru şekilde alındığı ve açık hava mekanlarda düzenlenen konserler konusunda kendilerini çok daha rahat hissediyorlar. Kapalı mekanlar biraz daha sıkıntılı ancak aşılamanın da bu konuda olumlu sonuçlara yol açacağını düşünüyoruz. Pandemi öncesi düzeylere tam anlamıyla erişmemiz için en az bir yıl daha gerekeceğini düşünüyorum.
Müzik Analiz: Pandemi sürecinde izleyicilerin canlı performans tercihlerinde değişim gözlemlediniz mi? Gözlemlediyseniz hangi sanat kolları ve türleri öne çıktı?
Harun İzer: Pandemi döneminde, özellikle aşılama öncesinde izleyicilerin canlı performanslara ilgisi oldukça düşmüştü. Özellikle konserler bu açıdan en çok etkilenen alan oldu bence, çevrimiçi konser yayınları ilk başta çok ilgi çeker gibiydi ama bunun fiziki bir mekandaki konser tecrübesinin yerini alması henüz mümkün görünmüyor. Daha çok kapalı mekanlarda gerçekleştirilen sanat etkinliklerin ciddi şekilde etkilendiğine eminim (müzeler veya tiyatrolar gibi). Diğer taraftan, özellikle dijital alandan takip edilmesi mümkün olan filmlerde bu derece bir düşüş herhalde yaşanmamıştır. Yine dijital platformlardan kayıtlı müzik dinlemenin de arttığını uluslararası raporlardan okuduk.
Müzik Analiz: Pandemi sürecinde sanatçıların tercihlerinde benzeri değişiklikler gözlemlediniz mi?
Harun İzer: Doğrusu sanatçılar istemeyerek de olsa canlı performanslarını azaltmak zorunda kaldılar. Ancak demin de dediğim gibi çevrimiçi canlı performanslar sanatçılar açısından da henüz yeterince efektif değil, dolayısıyla bunun daha tercih edilebilir bir hale geldiğini pek sanmıyorum.
Müzik Analiz: Yeni dönem için beklentileriniz nedir? Şu ana kadar yeni dönem için ortalama kaç etkinlik gündemde? Bilet satışları ne durumda? İzleyici sayıları pandemi öncesi dönemi yakalayabilecek mi? Bilet fiyatlarında bir artış oldu mu?
Harun İzer: Tabii benim bu soruyu İstanbul Caz Festivali için cevaplamam gerekir. Şu anda yine Eylül ayı için ilan ettiğimiz 28. İstanbul Caz Festivali programımıza güzel bir ilgi var. 1-24 Eylül arası gerçekleşecek konserlerimizin biletleri Passo üzerinden satışta ve seyircilerin de konserlere gelmek için heyecanlı olduğunu görüyoruz, her gün çok sayıda bilet satılıyor. Ancak henüz kapasitelerimiz pandemi öncesi seviyelere gelmedi, bunun için dediğim gibi 2022’yi beklememiz gerekebilir. Bilet fiyatlarında ister istemez bir artış söz konusu – ama biz bunu olabildiğince ücretsiz etkinliklerimizi artırarak dengelemeye çalıştık. Bu yıl özellikle İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Kültür AŞ desteği ile Festivalde #İstanbulBirSahne konserlerimiz ile Maçka Demokrasi Parkı’nda çok sayıda ücretsiz konserimiz olacak. Ayrıca festivalin Parklarda Caz ücretsiz konser serisi de devam ediyor.
Müzik Analiz: Bazı ülkelerde konser etkinlikleri için nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda, sahne çalışanlarından izleyicilerin etkinlik alanında bulunmasına kadar bazı rehberler hazırlandı. Sizin de böyle bir girişiminiz oldu mu?
Harun İzer: Evet biz de çalışanlarımız ve izleyicilerimiz için böyle rehberler hazırladık. Ayrıca zaten Sağlık Bakanlığı’nın da bu konudaki kapsamlı genelgesi her türlü faaliyet için temel bir doküman, onu da her türlü faaliyetimizde baz alıyoruz.
Müzik Analiz: İstanbul Caz Festivali için mesafe uygulaması, maske gibi zorunluluklar olacak mı? Etkinlik alanı ve sahne, sanatçılar, çalışanlar için ne gibi önlemler alınacak?
Harun İzer: Yine İstanbul Caz Festivali için cevaplayacağım, bütün bu uygulamalar İstanbul Caz Festivali konserlerinde de devam ediyor – dediğim gibi zaten bunlar şu anda kanuni zorunluluklar ve bütün etkinlik yöneticilerinin bunlara riayet etmesi hem kanun gereği hem de sağlığımız için gerekli
Müzik Analiz: Bazı ülkelerde aşı karnesi uygulamaları tartışılıyor. Sizin bu konudaki görüşünüz nedir?
Harun İzer: Aşı karnesi – veya etkinliklere ve mekanlara girişte aşı şartı aranması – doğru şekilde uygulanırsa özellikle toplum sağlığı için çok faydalı bir uygulama olabilir. Tabii ki bu kimsenin kişisel özgürlüklerini kısıtlama noktasına gelmemeli. Ama özellikle kapalı alanlarda yapılacak kamuya açık etkinlikler için ya tam aşılanma ya da hemen etkinlik öncesi alınacak negatif sonuçlu PCR testi gibi bir kontrol sistemi getirilmesinin faydalı olabileceğini düşünüyorum. Tabii bu konu hem dünyada hem de Türkiye’de yoğun bir şekilde tartışılıyor, bu tartışmalara göre doğru cevaplar da bulunacaktır.
Müzik Analiz: Pandemi döneminde çevrimiçi etkinlikler dünya ölçeğinde öne çıktı? Ülkemizde bu tür etkinlikler oldu mu? İKSV bu tür etkinlikler düzenledi mi? Örnek verebilir misiniz?
Harun İzer: Özellikle 2020 yılının ikinci yarısında bu anlamda dünyadan çok ilginç bazı örnekler gördük, mesela Dua Lipa’nın “Studio 2054” livestream’i veya Koreli BTS grubunun konserleri çok ilginç örneklerdi. Türkiye’de de bu açıdan başarılı işler yapıldığını düşünüyorum. Zaten bizim İstanbul Caz Festivali olarak düzenlediğimiz çevrimiçi yayınlardan yukarıda bahsetmiştim, bunların tabii daha çok gelişmesi gerekiyor.
Müzik Analiz: Çevrimiçi canlı performanslarda AR, VR, hologram gibi teknolojiler yaygın olarak kullanıldı. İKSV olarak bu tür etkinliklerin geleceği hakkında ne düşünüyorsunuz? Teknolojinin sanatsal etkinliklere daha fazla etki edeceğini düşünüyor musunuz?
Harun İzer: Kesinlikle. Pandemi ister istemez bir dijital dönüşümü başlatmış oldu ve bunun etkilerinin daha uzun yıllar devam etmesi şaşırtıcı olmaz.